Ανακαλύπτοντας τα γειτονικά μυστικά!
Ξεκινώντας αυτό το ταξίδι που ήθελα τόσο καιρό, έπρεπε πρώτα να διαλέξω μεταξύ Βορρά και Νότου, Ανατολής και Δύσης στην Τουρκία -όλες οι περιοχές παρουσιάζουν τεράστιο ενδιαφέρον. Το θέμα είναι ότι η περιέργειά μου για την Άγκυρα αποδείχθηκε μεγαλύτερη και από εκείνη για τα παράλια και την Ανατόλια, οπότε ο κύβος ερρίφθη με ευκολία.
Πρώτη στάση, παραδοσιακά Κωνσταντινούπολη. Αγαπημένος προορισμός των Ελλήνων διαχρονικά, αλλάζει και δεν αλλάζει, αν και το κυκλοφοριακό χάος που θυμόμουν από την τελευταία επίσκεψή μου δέκα χρόνια πριν, έχει φτάσει στο απροχώρητο -ειδικά στην Πλατεία Ταξίμ γίνεται χαμός. Χαμός όμως γίνεται και από κόσμο. Τουρίστες από όλο τον κόσμο με τους Κινέζους να πρωταγωνιστούν, χώνονται στα στενάκια, φωτογραφίζουν, θαυμάζουν τις παλιές συνοικίες που εμείς βλέπουμε και αναστενάζουμε. Ερειπωμένα ακόμη πολλά σπίτια παλιάς αρχοντιάς, αλλά άπειρα καφέ έχουν ξεφυτρώσει στα σοκάκια και ο αέρας δεν παύει να έχει κάτι από μεγαλείο. Μια βόλτα σε ολόκληρη την πανέμορφη λεωφόρο Istiklak και στα στενάκια που ξεκινούν από αυτήν θα σας πείσει. Εκεί μέσα, λίγο πάνω από το Προξενείο της Ελλάδας είδα live και το πρώτο Tarot Coffee Shop και φυσικά μπήκα να γνωρίσω… τη συνάδελφο!
Έμεινα εκεί 2-3 ημέρες, και έπειτα κατευθείαν Τσανάκαλε -το μαγικό Μουσείο της Τροίας δεν πρέπει να σας ξεφύγει – και Άγκυρα. Προφανώς δεν είναι εύκολο να περιγράψεις έναν ολόκληρο μήνα σε μία ξένη χώρα μέσα σε ένα άρθρο, μπορείς όμως να συγκεντρώσεις τα πιο ενδιαφέροντα που έμαθες και που ξέρεις ότι θα ενδιαφέρουν και τους αναγνώστες σου!
Γλώσσα: Με κάθε ειλικρίνεια το γράφω, οι Τούρκοι, φίλοι μου, δεν μιλάνε γρι αγγλικά, μιλάνε όμως -κρατηθείτε- άπταιστα γερμανικά και μάλιστα νέοι, γέροι και παιδιά. Φαίνεται ότι οι στενές εμπορικές σχέσεις των δύο χωρών έχουν εμποτίσει και το διδακτικό γλωσσικό πρόγραμμα στην Τουρκία. Αποτέλεσμα; Επειδή όλοι είναι πραγματικά εξυπηρετικοί, αν θέλετε να συνεννοηθείτε για να ρωτήσετε κάτι, κάντε το, αλλά μην απορήσετε γιατί το επόμενο που θα κάνουν είναι ένα: τραβάνε από την τσέπη ή την τσάντα το κινητό και μπαίνουν στο πρόγραμμα μετάφρασης της Google! Έχει πολλή πλάκα, και εκνευριστικό είναι λίγο επίσης, αλλά τι να κάνουμε;
Ηγεσία: Ο Recep Tayyip Erdogan είναι ένας ηγέτης που έχει καταφέρει πολλά, μεταξύ άλλων να προκαλεί δέος, φόβο και τρόμο και δεν υπερβάλλω ιδιαίτερα με αυτό. Ένας μήνας πέρασε και ο κόσμος ήταν σαν να φοβάται να προφέρει το όνομά του, λες και έτρεμαν ότι θα τους δάγκωναν οι λάμιες. Το παρατήρησα όταν συνειδητοποίησα πως είχα κολλήσει και εγώ την ίδια «ασθένεια» και απέφευγα να τον αναφέρω σε διάφορες συζητήσεις που έκανα.
Προσφυγικό: Θέλει μόνο ένα ρόφημα να πάρεις στο χέρι και να κάτσεις για δέκα λεπτά σε μια από τις πολλές, πολύβουες πλατείες. Κάποιος θα βρεθεί να κάτσει δίπλα σου και θα σου πιάσει την κουβέντα. Έτσι γνωριστήκαμε και με τον Σελίμ, Σύρο πρόσφυγα που πουλούσε πορτοφολάκια για να επιβιώσει. “Ζούμε εδώ σε ένα άδειο σπίτι με τους φίλους μου, οι γονείς μας είναι ακόμη στην Aleppo”, μου είπε. “Μου λείπει η κοπέλα μου’, πρόσθεσε, άναψε τον αναπτήρα του, και με μια ξαφνική κίνηση κατάπιε τη φλόγα. “Θέλω να της δείξω το Φιλί της Φωτιάς”, είπε. Ο μικρός ήταν μόλις 21 χρονών και άξιζε λίγα λεπτά να του εξηγήσω ότι δεν μαθαίνουμε πάντα τα σωστά και ότι οι γονείς του και η κοπέλα του ειδικά δε θα ενθουσιάζονταν με αυτά τα κόλπα αλλά με άλλες καλές ειδήσεις. Φυσικά τον ξανασυνάντησα έξω από το Υπουργείο Οικονομικών λίγες μέρες αργότερα, όπου οι πρόσφυγες πολλών κρατών είχαν συγκέντρωση. Είναι κα οι Κούρδοι έτσι, μπορεί να αναρωτηθείτε. Μάλλον εδώ το κλίμα είναι ανάμεικτο. Σίγουρα πάντως μια παρέα Κούρδων που επίσης γνώρισα σε ένα από τα εστιατόρια του Καβακλίντερε ήταν ευχαριστημένοι με το καθεστώς. Ζούσαν χρόνια εκεί, η Τουρκία τους είχε δώσει δουλειά, μέχρι και στο δημόσιο, τι να πούνε;
Κοινωνική Επανάσταση: Μία από τις πιο ενδιαφέρουσες γνωριμίες που έκανα, και συνδέεται απίστευτα με το παραπάνω ήταν η Τζελά, μία φοιτήτρια -ας την πούμε έτσι- με την οποία πιάσαμε κουβέντα επειδή με είδε να διαβάζω την ιταλική εφημερίδα Corriere della Sera (είναι κάτι που κάνω τακτικά και με την El Pais για να βλέπω τι γίνεται και στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες, αλλά και για να φρεσκάρω τις γλώσσες που υποτίθεται ότι ξέρω έστω και λίγο). Εκεί η κοπέλα, με πατέρα Τούρκο και μητέρα Ρωσίδα, μου εξομολογήθηκε τα πάντα. Εκείνη και ο σύντροφός της ήταν οργανωμένοι πολιτικά, εκείνος για τη στήριξη των Παλαιστινίων στη Γάζα και εκείνη εναντίον του Προέδρου της χώρας. Περήφανη μου έδειξε τον μαχητή της μέσα σε ένα τεράστιο τζιπ και με τα σήματα του πολέμου στις πόρτες. Με κάλεσε μετά σπίτι της. Ήθελε να μάθει τα πάντα για την Ελλάδα και άκουγε με προσοχή τις διεθνείς απόψεις για τη χώρα της. Τελικά τι έκανα; Της έδωσα ένα φιλί και της είπα «Να προσέχετε μόνο εσείς οι δύο», τι άλλο;
Τουρισμός: Ο τουρισμός στα παράλια μπορεί να ανθεί, αλλά αυτό δε σημαίνει ότι είναι όλοι έτοιμοι για αυτό. Ένα από τα πιο παράξενα πράγματα π.χ. που θα δει κανείς στα τούρκικα ξενοδοχεία είναι ότι δεν προσφέρουν γεύματα το μεσημέρι ή το βράδυ, μόνο πρωινό. Προσφέρονται φυσικά να σου παραγγείλουν ό,τι θέλεις για να το φας στον κήπο ή στο δωμάτιό σου, αλλά μέχρι εκεί. Εξαίρεση βέβαια οι κολοσσοί όπως το Grand Ankara που ήταν η τελευταία στάση μου. Επίτηδες άφησα αυτό το ξενοδοχείο-σύμβολο της πρωτεύουσας για το τέλος και τα γεύματά τους ήταν τόσο υπέροχα που ακόμη τα νοσταλγώ!
Καφές: Κανένας στην Τουρκία δεν πίνει espresso, ο οποίος είναι ένα σχετικά άγνωστο ακόμη προϊόν για τον κόσμο, ακόμη και τους νέους! Αντιπροσωπία της Nespresso θα βρείτε, λοιπόν, αλλά το αυθεντικό ρόφημα μπορείτε να το ξεχάσετε. Τσάι πάντα δωρεάν παντού θα σας σερβίρουν, όταν ακούνε καφέ φέρνουν πάντα τούρκικο βραστό, και στην καλύτερη περίπτωση έναν americano. Εάν θέλετε freddo, πρέπει κανονικά ακόμη να δώσετε οδηγίες να προσθέσουν πάγο και όση ζάχαρη θέλετε. Πράγμα το οποίο θα κάνουν, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν θα σας κοιτάξουν πολύ, πολύ περίεργα.
Ταξί: Εάν είσαστε γυναίκα και ταξιδεύετε μόνη στην Τουρκία, θα πρότεινα να ζητάτε πάντοτε από το ξενοδοχείο να σας καλεί οδηγό γιατί εδώ που τα λέμε… οι Τούρκοι ταξιτζήδες είναι και εργένηδες οι περισσότεροι, και μουρντάρηδες και κακόκεφοι! Κατά τα άλλα, δεν έχετε να ανησυχήσετε για τίποτα, οι δρόμοι είναι ασφαλείς ακόμη και τη νύχτα γιατί όπως θα δείτε αμέσως είναι γεμάτοι κόσμο όλο το 24ωρο.
Φαγητό: Παράξενο γεγονός που κανονικά θα έπρεπε να αναφέρω πρώτο: είναι εξαιρετικά δύσκολο να βρεις αυθεντικό τούρκικο φαγητό. Με την ελπίδα να μάθω κανένα μυστικούλι, έμπαινα στο ένα εστιατόριο μετά το άλλο για να ανακαλύψω κλασικές δυτικές συνταγές, μπέργκερ αμερικάνικα και ιταλικές μακαρονάδες, ένα κεμπάπ στην καλύτερη περίπτωση, αλλά κάτι αυθεντικά τούρκικο; Όχι, για αυτό έπρεπε να ψάξεις σε μικρά μαγαζάκια που ετοίμαζαν γεύματα σε πακέτο για τους εργαζόμενους ή φοιτητές. Λέτε η τουρκική κουζίνα ακόμη αισθάνεται αμηχανία για να βγει στη διεθνή σκηνή;
Θρησκεία: Εδώ ναι, επικρατεί μεγάλο χάος. Η Αλίνα, μία φιλόλογος που γνώρισα στην αρχή του ταξιδιού στην Κωνσταντινούπολη μου ομολόγησε ότι ένας βασικός λόγος που πήρε διαζύγιο από τον σύζυγό της ήταν αυτό το θέμα. Με τον πνευματισμό που ασχολείται η ίδια, προσπαθούσε να πείσει τον σύζυγο ότι υπάρχει και κάτι άλλο, αλλά εκείνος, φανατικός Μουσουλμάνος που ξυπνούσε και κοιμόταν με το Κοράνι στο χέρι, δεν ήθελε να ακούσει κουβέντα. Μαντίλα, ένα άλλο θέμα που προκαλούσε εντύπωση. Το παραδοσιακό μουσουλμανικό αυτό σύμβολο φορούσαν οι μισές γυναίκες, συνήθως είτε μεγαλύτερης ηλικίας, είτε παντρεμένες. Τα νέα κορίτσια, οι φοιτήτριες, οι εργαζόμενες, σπανίως. Στεκόταν κανείς προσοχή, έδειχνε ευλάβεια όταν ο ιμάμης έβγαινε στον μιναρέ; Περισσότερη ευλάβεια έδειχνα εγώ που έβρισκα εκείνες τις στιγμές υπέροχες για διαλογισμό, παρά ο κόσμος που πήγαινε βιαστικός και αδιάφορος στις δουλειές του ή τα νέα παιδιά που πειράζονταν στους δρόμους. Ακραία μουσουλμανική χώρα η Τουρκία, λοιπόν; Θα μου επιτρέψετε να αμφιβάλλω. Ακραία τούρκικη; Εκεί μπορεί να το κουβεντιάσω, μια που αυτό που μου είχε κάνει εντύπωση και στο προηγούμενο ταξίδι ισχύει ακόμη: οι σημαίες της χώρας κυματίζουν ψηλά, σε δημόσια κτίρια και σε τεράστιο μέγεθος, αλλά και στις ιδιωτικές κατοικίες όπου σε κάποιες περιπτώσεις φτάνουν να καλύπτουν και τρεις ορόφους!
Vibes: Γενικότερα η όλη χώρα έδινε την αίσθηση που έδινε η Αθήνα τη δεκαετία του 1980, μόνο που τα αυτοκίνητα ήταν όλα υπερσύγχρονα, το going out γίνεται σε μικρά μπαράκια κάθε μέρα, όλη μέρα και όλη νύχτα από τη νεολαία, και βέβαια όλοι μα όλοι καπνίζουν, από τον πρώτο ως τον τελευταίο!
Εάν μπορούσα να συνοψίσω την ιδέα που αποκόμισα από τη γειτονική χώρα, αυτή πρέπει να ήταν λίγο ή πολύ της ετοιμασίας. Μεταξύ παρελθόντος και μέλλοντος, μεταξύ Ευρώπης και Ασίας όπως πάντα, η Τουρκία αναζητά το πρόσωπό της και δεν το βρίσκει στη σημερινή ηγετική φιγούρα, ούτε στην υπάρχουσα κυβέρνηση. Ο πληθωρισμός δίνει και παίρνει, και σαν Ευρωπαίος δυσκολεύεσαι πραγματικά να πιστέψεις πόσο μακριά σε φτάνει ένα ευρώ βάσει τις ισοτιμίας, οι τιμές είναι τόσο χαμηλές! Είναι έτοιμοι για πόλεμο; Αυτό δεν το ανέφερε κανείς. Είναι έτοιμοι για την Ευρώπη; Οι φοιτητές θα ήθελαν καλύτερη πρόσβαση στα Πανεπιστήμια, θα ήθελαν περισσότερη ελευθερία έκφρασης, θα ήθελαν περισσότερα χρήματα στα πατρικά τους σπίτια, οπότε θα έλεγα ότι, ναι. Η Τουρκία της νεολαίας μπορεί και επιθυμεί, αλλά τι συμβαίνει με όλα τα υπόλοιπα;
